Wiele organizacji, szczególnie te, które dopiero zaczynają swoją przygodę z działalnością społeczną, ma problem z pobieraniem opłat za swoje usługi. Jak formalnie można pobrać opłatę za zorganizowaną wycieczkę czy szkolenie? Przypominamy o odpłatnej działalności pożytku publicznego – sposobie na legalne stosowanie opłat przez NGO.
Działalność odpłatna i działalność gospodarcza
Pobieranie opłat przez stowarzyszenia i fundacje od uczestników organizowanych przez nie wydarzeń (w tym przypadku – wycieczek) oznacza, że organizacja świadczy odpłatne usługi (sprzedaje usługi). Wszelkie przychody wpływające do NGO organizacja musi umieć nazwać i odpowiednio je zaksięgować. W przypadku świadczenia odpłatnych usług przez organizację (sprzedaży usług, podobnie jak i towarów) może zostać wybrana jedna z dwóch form:
- działalność odpłatna pożytku publicznego, lub
- działalność gospodarcza.
Nie pasują tutaj inne formy:
- nie jest to darowizna, bo jak sama nazwa wskazuje, darowizna polega na obdarowaniu kogoś – darczyńca wpłacając darowiznę nie otrzymuje niczego w zamian
- nie jest to składka członkowska, bo składka członkowska jest pobierana tylko od członków stowarzyszenia i nie ma związku z wyodrębnioną usługą stowarzyszenia (działaniem, wydarzeniem), ale jest związana z faktem przynależności do stowarzyszenia jako takiego – może dotyczyć korzystania z usług stowarzyszenia, ale rozumianych całościowo (prawa członków określone w statucie), a nie wybranych i wycenionych usług stowarzyszenia.
Działalność odpłatna pożytku publicznego
Organizacje pozarządowe mają możliwość pobierania opłat od uczestników wydarzeń (od odbiorców działań NGO) w ramach działalności odpłatnej pożytku publicznego.
Działalność odpłatna pożytku publicznego jest opisana w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie – w tym akcie prawnym są określone wymogi dla tego typu działalności.
Wymogi dotyczące działalności odpłatnej pożytku publicznego związanej z pobieram opłat
1/ Statutowa działalność pożytku publicznego
Działalność odpłatna musi mieścić się w sferach pożytku publicznego (wymienione w art. 4 ustawy o działalności pożytku) a jednocześnie jest to działalność statutowa organizacji (czyli ta wymieniona w celach i sposobach realizacji celów). Większość działań organizacji pozarządowych mieści się w katalogu sfer pożytku, ale można sobie wyobrazić stowarzyszenie prowadzące działalność wyłącznie na rzecz swoich członków i działalność ta nie pokrywa się ze sferami pożytku publicznego. Trzeba umieć wykazać, że dana działalność za którą pobieramy opłatę wynika zarówno z naszego statutu, ale również mieści się katalogu zadań wymienionych w art. 4 ustawy o działalności pożytku.
2/ Wewnętrzny akt prawny określający zasady prowadzenia działalności pożytku publicznego
Zakres działalność pożytku publicznego wynika z wewnętrznego aktu prawnego organizacji (statutu lub uchwały), w którym to akcie organizacja wskazuje, że określone działania prowadzi w ramach działalności odpłatnej pożytku publicznego. Jeśli organizacja ma zapisy dotyczące działalności odpłatnej pożytku publicznego w statucie – to organizacja nie może wykraczać poza te ramy.
W przypadku organizacji mających status pożytku publicznego, zakres ten dookreśla się w statucie (ponadto zakres tej działalności jest ujawniany w KRS) – wynika to z regulacji prawnych dotyczących uzyskania statusu OPP.
Jeśli organizacja nie ma żadnych zapisów w statucie nt. działalności odpłatnej pożytku publicznego, to przyjmuje się, że działalność ta może wynikać z uchwał organizacji (uchwały te powinny być podejmowane przez organ statutowo do tego uprawniony).
3/ Brak zysku z działalności odpłatnej pożytku publicznego
Oznacza to, że pobierane opłaty (przychody) nie mogą być wyższe niż koszty prowadzenia tej działalności. Jeśli zysk się pojawi, czyli jeśli organizacja zarobiła coś ponad koszty prowadzenia działalności odpłatnej, to działalność ta staje się działalnością gospodarczą i powinna zostać zarejestrowana zgodnie z przepisami w rejestrze przedsiębiorców.
4/ Limit wynagrodzeń
Jeśli organizacja pozarządowa kogoś zatrudnia do prowadzenia działalności pożytku publicznego, to przeciętne miesięczne wynagrodzenie takiej osoby liczone „za okres ostatnich 3 miesięcy nie może przekroczyć 3-krotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za rok poprzedni”.
5/ Rachunkowe wyodrębnienie
NGO prowadząca działalność odpłatną pożytku publicznego musi ją wyodrębnić w swojej rachunkowości. Wyodrębnienie dotyczy działalności nieodpłatnej, odpłatnej oraz gospodarczej – tak, aby widoczne były przychody, koszty oraz wynik tej działalności.
Organizacja prowadząca odpłatną działalność pożytku publicznego może prowadzić pełną księgowość, ale może też wybrać prowadzenie uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów (UEPiK) – jeśli zostaną zachowane wymogi do prowadzenia UEPiK.
Trzeba też mieć na uwadze, że działalność odpłatna pożytku publicznego nie może się pokrywać z działalnością gospodarczą organizacji (jeśli taka jest prowadzona).
Odpłatna jako projekt
Rozpoczynając działalność odpłatną pożytku publicznego warto o niej myśleć w kategorii projektu i tak ją zaplanować. To oznacza, że warto określić termin jej prowadzenia, jakie będą konkretne działania wykonywane, ale też stworzyć budżet tej działalności: zaplanować przychody (pobierane opłaty) i skalkulować te przychody z wydatkami – tak, aby nie powstał zysk.
Taki “projekt” działalności odpłatnej pożytku publicznego może być pomocny zarówno do planowania, ale też przy realizacji oraz rozliczaniu działalności. Jest to projekt stworzony wyłącznie na potrzeby wewnętrzne organizacji, nie trzeba go przedstawiać żadnej instytucji (chyba, że w ramach kontroli).
