Od dnia 15 lutego 2024 r. muszą obowiązywać Standardy Ochrony Małoletnich
W dniu 15 lutego 2024 r. wejdzie w życie ustawa z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2023 poz. 1606, dalej jako: ustawa). Prezydent RP podpisał ustawę w dniu 2 sierpnia 2023 r. Ustawa została ogłoszona w dniu 14 sierpnia 2023 r., a w związku z tym, że w jej art. 10 wskazano, że podmioty, o których mowa w art. 22b ust. 1 oraz art. 22c ust. 3 ustawy zmienianej w art. 7, mają obowiązek wprowadzenia standardów ochrony małoletnich w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, to właśnie w dniu 15 lutego 2024 r. przypada ten termin.
Głównym celem ustawy jest podwyższenie standardów uczestnictwa małoletnich w procedurach sądowych, wzmocnienia ich ochrony, w tym także systemowej ochrony przed skrzywdzeniem (w tym zakresie wprowadzono postanowienia dot. standardów ochrony młodocianych) oraz podwyższenia poziomu poszanowania praw osób z niepełnosprawnością. Uszczegóławiając, ustawa wprowadza zmiany w ustawie z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym (Dz. U. z 2023 r. poz. 1304).
Czym są standardy ochrony małoletnich?
Standardy ochrony małoletnich stanowią jeden z rodzajów szczególnych środków ochrony małoletnich. W standardach uwzględnia się sytuację dzieci niepełnosprawnych oraz dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Co bardzo ważne, standardy powinny być tak przygotowane, aby osoby małoletnie je całkowicie zrozumiały, aby wiedziały jak zachować się w konkretnych sytuacjach oraz jakie prawa im przysługują. Nie może to być trudna, skomplikowana procedura prawna. W projekcie do uzasadnienia wprowadzonych zmian podkreślono: “Nowy, szczególny środek oznacza, że wszystkie ww. placówki lub prowadzący wymienioną w nim działalności, muszą posiadać ustalone procedury ochrony małoletnich przed krzywdzeniem. Popełnianie przestępstw z użyciem przemocy, czy też przestępstw o charakterze seksualnym wobec małoletnich ma charakter wielowymiarowy, przeciwdziałanie im wymaga przedsięwzięcia środków o charakterze tak profilaktycznym jak i interwencyjnym ukierunkowanym na zawiadomienie właściwych organów oraz natychmiastową pomoc skrzywdzonemu, jego bliskim (o ile nie są krzywdzicielami) a także, w stosownych przypadkach, wsparcie otoczenia. Musi to znajdować odzwierciedlenie w omawianych procedurach, które tylko w ten sposób spełnią cel, który przyświeca ich wprowadzeniu.”.
Kto ma obowiązek wprowadzić standardy ochrony małoletnich?
Obowiązek wprowadzenia standardów ochrony małoletnich ma każdy:
- organ zarządzający jednostką systemu oświaty, o której mowa w art. 2 pkt 1–8 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz. U. z 2023 r. poz. 900), oraz inną placówką oświatową, opiekuńczą, wychowawczą, resocjalizacyjną, religijną, artystyczną, medyczną, rekreacyjną, sportową lub związaną z rozwijaniem zainteresowań, do której uczęszczają albo w której przebywają lub mogą przebywać małoletni;
- organizator działalności oświatowej, opiekuńczej, wychowawczej, resocjalizacyjnej, religijnej, artystycznej,
medycznej, rekreacyjnej, sportowej lub związanej z rozwijaniem zainteresowań przez małoletnich.
Co powinno znajdować się w standardach ochrony małoletnich?
Standardy ochrony małoletnich muszą być dostosowane do charakteru i rodzaju placówki lub działalności. Ze względu na różnorodność podmiotów, których dotyczą standardy nie ma uniwersalnych wytycznych jak powinny wyglądać standardy. Ustawodawca podpowiada jedynie, co w szczególności określa się w standardach. Nie są to jednak jedyne zagadnienia, które powinny się w nich znaleźć, ponieważ jest to katalog otwarty. Użyto bowiem sformułowania: “w szczególności.” Jakie są więc te generalne wytyczne?
1) zasady zapewniające bezpieczne relacje między małoletnim a personelem placówki lub organizatora, a w szczególności zachowania niedozwolone wobec małoletnich;
2) zasady i procedurę podejmowania interwencji w sytuacji podejrzenia krzywdzenia lub posiadania informacji o krzywdzeniu małoletniego;
3) procedury i osoby odpowiedzialne za składanie zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa na szkodę małoletniego, zawiadamianie sądu opiekuńczego oraz w przypadku instytucji, które posiadają takie uprawnienia, osoby odpowiedzialne za wszczynanie procedury „Niebieskie Karty”;
4) zasady przeglądu i aktualizacji standardów;
5) zakres kompetencji osoby odpowiedzialnej za przygotowanie personelu placówki lub organizatora do stosowania standardów, zasady przygotowania tego personelu do ich stosowania oraz sposób dokumentowania tej czynności;
6) zasady i sposób udostępniania rodzicom albo opiekunom prawnym lub faktycznym oraz małoletnim standardów do zaznajomienia się z nimi i ich stosowania;
7) osoby odpowiedzialne za przyjmowanie zgłoszeń o zdarzeniach zagrażających małoletniemu i udzielenie mu wsparcia;
8) sposób dokumentowania i zasady przechowywania ujawnionych lub zgłoszonych incydentów lub zdarzeń zagrażających dobru małoletniego.
W standardach wprowadzanych w placówce lub miejscu prowadzonej działalności, o których mowa powyżej należy określić także:
1) wymogi dotyczące bezpiecznych relacji między małoletnimi, a w szczególności zachowania niedozwolone;
2) zasady korzystania z urządzeń elektronicznych z dostępem do sieci Internet;
3) procedury ochrony dzieci przed treściami szkodliwymi i zagrożeniami w sieci Internet oraz utrwalonymi w innej formie;
4) zasady ustalania planu wsparcia małoletniego po ujawnieniu krzywdzenia.
Gdzie ogłosić standardy ochrony małoletnich?
Większość podmiotów, które mają wprowadzić standardy powinny udostępnić je na swojej stronie internetowej oraz wywieszają w widocznym miejscu w swoim lokalu, w wersji zupełnej oraz skróconej, przeznaczonej dla małoletnich.
Przegląd standardów – minimum raz na dwa lata
Większość podmiotów zobowiązanych do wprowadzenia standardów, co najmniej raz na dwa lata dokonywać oceny standardów w celu zapewnienia ich dostosowania do aktualnych potrzeb oraz zgodności z obowiązującymi przepisami. Wnioski z przeprowadzonej oceny należy pisemnie udokumentować.
Ustawa z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2023 poz. 1606)
